شاکوباتم، قبرستان سیاه!

شاکوباتم

«شاکو باتم» و برده‌های آفریقایی در ریچموند

شهر ریچموند یکی از بزرگ‌ترین مراکز برده‌داری و تجارت برده آمریکا در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ میلادی بود. ریچموند آن‌چنان بازار پررونقی برای خرید و فروش برده‌های سیاه‌پوست بود که گفته می‌شود اکثر سیاه‌پوستانی که امروز در آمریکا زندگی می‌کنند، اجدادی دارند که در ریچموند فروخته شده‌اند.

از طرفی منطقه شاکوباتمکه یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شهر ریچموند محسوب می‌شود، نقش مهمی در این تجارت ایفا می‌کرد، تا جایی که گفته می‌شود این منطقه بعد از شهر «نیو اورلئان»، بزرگ‌ترین مرکز تجارت برده در آمریکا بوده است. تقریباً تمام شهرهای آمریکا که ردپای تجارت برده در آن‌ها وجود دارد، امروز هم نوعی یادبود از آن دوران را در خود دارند، خواه یک ساختمان، موزه یا مجسمه. با این حال، شهر ریچموند با وجود آن‌که یکی از بزرگ‌ترین مراکز برده‌داری بوده، چنین یادبودی را ندارد.

منطقه نیم کیلومتر مربعی شاکوباتم در دوران اوج تجارت برده، بین ۴۰ تا ۵۰ مرکز مزایده برده، بین ۶ تا ۸ زندان بردگان، ده‌ها دفتر تجارت برده و چندین و چند صنعت مرتبط با برده‌داری را در خود جای داده بوده است. با این حال، اکنون بخش اعظم این منطقه تاریخی، تخریب و به جای آن، پارکینگ، جاده و بزرگراه احداث شده است. این در حالی است که از نظر بومیان منطقه و نوادگان برده‌های خرید و فروش شده در شاکو باتم، این بخش از شهر ریچموند زمین مقدسو یادگار رنج‌ها، بی‌عدالتی‌ها و البته مبارزه‌ها علیه برده‌داری در آمریکاست.

چه‌بسا تلاش‌ها برای مخفی کردن تاریخ شاکو باتم به این خاطر بوده که شهر ریچموند و ایالت ویرجینیا، یکی از مهم‌ترین شهرها و ایالت‌های آمریکا هستند. اگرچه در حال حاضر، نرخ فقر در ریچموند حدود ۲۶ درصد است، اما این شهر و ایالت ویرجینیا آن‌قدر در تاریخ آمریکا اهمیت داشته‌اند که پنج رئیس‌جمهور از اولین رؤسای‌جمهور آمریکا، همگی از ایالت ویرجینیا بوده‌اند. بنابراین مخفی ماندن بخشی مهم از تاریخ این ایالت، نمی‌تواند اتفاقی باشد، بلکه نشان‌دهنده اقدامات عامدانه توسط قشر حاکم در آمریکا برای غافل کردن مردم از تاریخ نه تنها ویرجینیا، بلکه کل آمریکاست^.

برای درک اهمیت برده‌داری باید دانست که ویرجینیا مهم‌ترین، بزرگ‌ترین و ثروتمندترین ایالت آمریکا در ابتدای تاریخ این کشور بود و ثروتی که از تجارت برده و کشاورزیِ مبتنی بر برده‌داری به خصوص در این ایالت ایجاد شد، سرمایه‌ای را در آمریکا به وجود آورد که اساس نظام سرمایه‌داری این کشور شد. به عبارت دیگر، برای آن‌که آمریکا را بفهمید، باید برده‌داری را بفهمید. به بیان ساده: اگر برده‌داری در آمریکا نبود، کشاورزی هم در این کشور به وجود نمی‌آمد و اگر کشاورزی به وجود نمی‌آمد، دلیلی نداشت کشوری به نام آمریکا به وجود بیاید.

انقلاب بردگان که در شاکو باتم دفن شد

دلایلی که در بالا ذکر شد، به خوبی نشان می‌دهد که سرمایه‌داران در ویرجینیا علاقه‌ای ندارند که تاریخ برده‌داری در ریچموند و به خصوص شاکوباتم برجسته شود. این در حالی است که سرنوشت شخصیت‌های مشهوری در تاریخ آمریکا با شاکوباتم گره خورده است. «سالومون نورتاپ» جوان سیاه‌پوستی بود که اگرچه برده نبود، اما طی سفر به واشینگتن (جایی که برده‌داری مجاز بود) توسط عده‌ای سفیدپوست، با مواد مخدر بی‌هوش، ربوده و به عنوان برده، فروخته شد.

نورتاپ بعد از ۱۲ سال توانست دوباره آزادی خود را به دست آورد و سپس کتاب خاطرات این ۱۲ سال به نام «دوازده سال بردگی» را در سال ۱۸۵۳ منتشر کرد. این کتاب، یکی از مشهورترین کتاب‌های تاریخ برده‌داری در آمریکا شد و فیلمی که سال ۲۰۱۳ بر اساس این کتاب ساخته شد، توانست جایزه اسکار سال ۲۰۱۴ برای بهترین فیلم را از آن خود کند. نورتاپ مدتی را در یکی از زندان‌های شاکوباتم حبس بود.

شاکوباتم در کنار برده‌داری و البته میزبانی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های تولید و توزیع تنباکو در آمریکا، به دلایل دیگری هم شناخته‌شده است. چوبه‌های دار در این منطقه، در تاریخ ۱۰ اکتبر سال ۱۸۰۰، شاهد اعدام عده زیادی از بردگان بودند. از جمله این افراد، جوانی ۲۴ ساله موسوم به «ژنرال گابریل» بود که فرمانده و استراتژیست اصلی انقلاب بردگان در سال ۱۸۰۰ بود. جایی که این افراد اعدام شدند، قبرستانی بود که از سال ۱۷۵۰ تا سال ۱۸۱۶ فعال و اولین قبرستان در آن منطقه بود که اجازه دفن سیاه‌پوستان در آن داده شده بود. این قبرستان تا سال‌ها، صرفاً با نام محل دفن نیگروها (سیاه‌پوستان) شناخته می‌شد.

تلاش‌ها برای بازسازی تاریخ شاکو باتم از اوایل دهه ۱۹۹۰ آغاز و از سال ۲۰۰۴ به طور جدی‌تری پی‌گیری شد. البته مقامات شهری نیز به نوبه خود بارها با این تلاش‌ها مقابله کردند. سال ۲۰۰۴ عده‌ای از اکتیویست‌های آمریکایی تابلوی «اعدام گابریل» را در کنار بزرگ‌راهی نصب کردند که از منطقه شاکو باتم می‌گذشت. این کار آغازی بود برای هم‌کاری میان سازمان‌ها و اکتیویست‌های محلی با هدف بازگرداندن تاریخ شاکوباتم به این منطقه در قالب پروژه‌ای موسوم به «پروژه بازپس‌گیری تاریخی زمین مقدس.»

تاریخ شاکو باتم؛ از قبرستان سیاه‌پوستان تا تفرجگاه سفیدپوستان

قبرستان سیاه‌پوستان که ده‌ها و شاید صدها سیاه‌پوست بَرده و آزاد در آن دفن هستند، تا همین چند سال پیش، آسفالت شده و به عنوان پارکینگ تجاری از آن استفاده می‌شد. آن‌چه بیش از همه موجب خشم اکتیویست‌های محلی شد این بود که آخرین کاربریِ این پارکینگ به استفاده «دانشگاه مشترک‌المنافع ویرجینیا» برمی‌گردد که یک نهاد دولتی است. این پارکینگ پس از حدود یک دهه اعتراضات مردمی، در سال ۲۰۱۱ تخریب و به جای آن پارک کوچک یادبود برای قبرستان سیاه‌پوستان ساخته شد. با این وجود، مقامات شهری هنوز هم دست‌بردار نبودند و نیستند.

بعد از آن‌که پارکینگِ ساخته‌شده روی قبرستان سیاه‌پوستان تخریب شد، «دوایت جونز» شهردار ریچموند با هم‌راهی یک گروه عمومی-خصوصی به نام «ریوایتلایز آروی‌ای» طرحی را ریختند تا یک مجموعه ورزشی، تفریحی و مسکونی را در این منطقه بسازند. با تلاش اکتیویست‌های محلی این پروژه سال ۲۰۱۴ متوقف شد، اما آینده شاکو باتم هنوز هم در هاله‌ای از ابهام است.